یکشنبه ۲۶ بهمن ۹۹ ۱۰:۵۴ ۹۲ بازديد
جمعیت شهر کرج بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۹۵ ه.خ برابر با ۱٬۵۹۲٬۴۹۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر ([۱] کلانشهر کرج) به ۱٬۹۷۳٬۴۷۰ تن می‌رسد. کرج چهارمین شهر پرجمعیت ایران و بیست و دومین کلانشهر پرجمعیت خاورمیانه است.[۷]
استان البرز کوچک‌ترین استان ایران که نام آن بر گرفته از مرتفع‌ترین رشته کوه‌های کشور است، با مساحت ۵٬۱۲۵ کیلومتر مربع، کمتر از نیم درصد (حدود ۰٫۳۱ درصد) از وسعت کشور را به خود اختصاص داده‌است.
کرج پس از تهران بزرگ‌ترین شهر مهاجرپذیر ایران است و به همین دلیل به آن لقب «ایران کوچک» داده شده‌است.[۸] همچنین جمعیت این شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران جوان‌تر است، و بالاترین میزان رشد موالید یا زاد و ولد را به خود اختصاص داده‌است.[۹] این شهر در میان کلان‌شهرهای ایران با رشد جمعیت سالانهٔ ۴/۷ درصد بالاترین رشد جمعیت را دارد.[۱۰]
مراحل گسترش تاریخی
کرج، در محدودهٔ خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش ساوجبلاغ از توابع حوزهٔ ۱۹ تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده‌است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می‌پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دورهٔ روستایی و شهری گذشت و منطقهٔ بسیار وسیعی را دربر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومهٔ تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد.
نمایی از برج‌های بلوار طالقانی
پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند.[۱۵]
محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهر کرج) نامیده می‌شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزهٔ کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده‌است؛ و کلاک، سرجوب، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان، علی‌آباد پرگیرک، تپهٔ مرادآباد، بیدستان، صحرای ویان، جوادآباد، نهر رستم، درهٔ دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، وهرجرد (ورگرد)، دلمبر، حیدرآباد، میان‌جاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانهٔ قند، گلشهر، مهرویلا، مهرشهر، حسین‌آباد، پیشاهنگی، گلدشت، جو مردآباد، سرحد آباد، آسیاب برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که در سال‌های اخیر در محدودهٔ شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته‌است.[۱۶]
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی، شهر کرج به همراه ۳ شهرستان دیگر در قالب استان البرز جای گرفت.[۱۷]
بر پایهٔ بررسی‌های سال ۱۳۸۷ خورشیدی کلانشهر کرج در آن سال دارای ۶۸۰ هکتار بافت فرسودهٔ شهری بوده‌است.[۱۸]
جغرافیا
موقعیت
کرج در ۳۶ کیلومتری غرب تهران، در کرانهٔ غربی رود کرج[۱۹] و در دامنهٔ جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده‌است. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از شرق به شهرستان تهران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی و از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و استان قزوین محدود است.[نیازمند منبع]
شهر کرج با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۰ دقیقه و ۳۰ ثانیهٔ خاوری و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیهٔ شمالی (پل تاریخی کرج، ورودی جادهٔ کرج-چالوس)، با ارتفاع ۱٬۲۹۷ متر از سطح دریا (ایستگاه راه‌آهن)، در فاصلهٔ ۴۸ کیلومتری غرب شمالی تهران واقع شده‌است.[۱۲] این شهر با مساحتی معادل ۱۷۵٫۴ کیلومتر مربع و حریمی به وسعت ۱۷۸٫۹ کیلومتر مربع در دامنهٔ رشته‌کوه البرز مرکزی قرار دارد و مرکز شهرستان کرج می‌باشد.
جلگهٔ پهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱٬۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسائل نقلیهٔ حامل کالاها وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و جمهوری آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است.
رشته‌کوه‌های البرز همچون دیواری بلند استان مازندران را از کرج جدا کرده‌است. دهستان کرج در میان دره‌ها پرپیچ و خم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند. از تونل کندوان تا روستا مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزهٔ فرمانداری کرج را تشکیل می‌دهد.
حوزهٔ فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵٬۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد.[نیازمند منبع] با گذشت زمان و افزایش جمعیت، شهرستان‌ها طالقان، ساوجبلاغ، نظرآباد، اشتهارد و فردیس از شهرستان کرج جدا و هر کدام تبدیل به یک شهرستان مستقل شدند. شهر کرج امروزه به عنوان مرکز شهرستان کرج به حساب می‌آید.[۲۰]
آب و هوا
در مقیاس کلی منطقهٔ کرج همانند سایر بخش‌های استان البرز در فصول سرد سال متأثر از سیستم‌های شمالی و شمال غربی و غربی به ویژه جنوب غربی بوده و ریزش‌های جوی آن که از ماه‌های آبان و آذر آغاز و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه دارد، تابعی از فعالیت‌های سیستم‌های فوق می‌باشد.
از نظر ویژگی‌های خرد اقلیمی، منطقهٔ کرج از پاره‌ای جهات دارای مختصات شاخصی است که به آن‌ها اشاره می‌شود:
منطقهٔ کرج به لحاظ اقلیمی تحت تأثیر ارتفاعات البرز و درهٔ چالوس و رودخانهٔ کرج قرار دارد که موجب خنک و مرطوب‌تر شدن این منطقه نسبت به تهران می‌گردد و این تمایز تقریباً در تمام طول سال مشاهده می‌گردد. علت اختلاف دمای کرج نسبت به تهران به خصوص در شب‌ها به سبب نزدیکی کرج به ارتفاعات شمالی و سرد شدن شبانهٔ این دامنه‌ها و وزش باد کوه به دشت می‌باشد. دور بودن کرج از دشت کویر نیز موجب برودت و رطوبت بیشتر این منطقه نسبت به تهران در فصول مختلف سال، به ویژه در تابستان می‌گردد. در مورد بارندگی‌های تابستانهٔ کرج می‌توان این‌گونه بیان داشت که گاهی اوقات برخورد دو تودهٔ هوای گرم جنوبی و نسبتاً سرد و مرطوب شمالی که در سطوح فوقانی ناحیهٔ البرز صورت می‌گیرد، موجب می‌گردد که ابرهای جوششی بسیار فعال در منطقه پدید آمده و ریزش‌های رگباری شدیدی را به‌وجود آورد که غالباً همراه با سیل است.
برخی از مشخصه‌های اقلیمی ایستگاه تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج در دورهٔ آماری ۱٬۳۵۰ تا ۱۳۸۰ به شرح ذیل می‌باشد:
میانگین بارندگی سالیانهٔ کرج حدود ۲۵۱ میلی‌متر با ضریب تغییرات ۲۴٫۱ درصد و حداقل ۸۹٫۳ میلی‌متر و حداکثر ۳۷۴٫۴ میلی‌متر می‌باشد. فصل زمستان با ۴۲٫۳ درصد و فصل تابستان با ۱٫۵ درصد بیشترین و کمترین سهم را در بارش سالیانه بر عهده دارند.
حداقل و حداکثر مطلق دما به ترتیب ۲۰- و ۴۲ درجه و میانگین سالیانه نیز ۱۴٫۱ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد. ماه تیر با میانگین ۲۶٫۰ درجهٔ سانتی‌گراد و دی با ۱٫۲ درجهٔ سانتی‌گراد به ترتیب گرم‌ترین و سردترین ماه سال محسوب می‌شوند. میانگین تعداد روزهای یخبندان با آستانه‌های صفر، ۵- و ۱۰- به ترتیب ۷۶٫۲۴ و ۷ روز می‌باشد. میانگین سالیانهٔ رطوبت نسبی ۵۲ درصد و میانگین حداکثر و حداقل آن به ترتیب ۷۲ و ۳۸ درصد می‌باشد. جمع تبخیر سالیانه از تشت کلاس A بالغ بر ۲٬۱۸۴ میلی‌متر می‌باشد. دی با متوسط ۲۶ میلی‌متر و تیر با ۳۷۵ میلی‌متر به ترتیب کمترین و بیشترین مقدار تبخیر را دارا هستند. مجموع سالیانهٔ تبخیر-تعرق پتانسیل کیاه مرجع به روش پنمن مانتیث ۱٬۳۰۷ میلی‌متر محاسبه گردیده‌است. میانگین ساعات آفتابی سالیانه در طی دورهٔ آماری برابر با ۲٬۸۹۹ ساعت به ثبت رسیده‌است.
باد غالب در کرج که بر مبنای سه نوبت دیدبانی (صبح، ظهر و عصر) محاسبه گردیده‌است، در جهت شمال غربی بوده و متوسط آن ۳٫۴ متر بر ثانیه می‌باشد. بیشترین سرعت باد در کرج ۲۴٫۵ متر بر ثانیه از سمت غرب و میانگین سرعت باد ۲٫۲ متر بر ثانیه به ثبت رسیده‌است.[۲۱]
امروزه هوای کرج به دلیل گسترش شهر و تردد زیاد وسائل نقلیه و وجود کارخانه‌ها و شهرک‌های صنعتی رو به آلودگی است به‌طوری‌که در فصل‌های پاییز و زمستان وارونگی هوا کاملاً قابل لمس بوده‌است.
داده‌های اقلیم کرج (۱۹۸۵–۲۰۱۰)
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر سال
سابقهٔ بیشترین °C (°F) ۱۸٫۲
(۶۵) ۱۹٫۸
(۶۸) ۲۷٫۴
(۸۱) ۳۳٫۰
(۹۱) ۳۴٫۶
(۹۴) ۳۹٫۲
(۱۰۳) ۴۲٫۰
(۱۰۸) ۴۰٫۲
(۱۰۴) ۳۷٫۲
(۹۹) ۳۱٫۸
(۸۹) ۲۵٫۰
(۷۷) ۲۰٫۰
(۶۸) ۴۲٫۰
(۱۰۸)
میانگین بیشترین °C (°F) ۶٫۱
(۴۳) ۹٫۰
(۴۸) ۱۴٫۲
(۵۸) ۲۰٫۷
(۶۹) ۲۶٫۲
(۷۹) ۳۲٫۶
(۹۱) ۳۵٫۲
(۹۵) ۳۴٫۵
(۹۴) ۳۰٫۴
(۸۷) ۲۳٫۵
(۷۴) ۱۵٫۱
(۵۹) ۸٫۹
(۴۸) ۲۱٫۴
(۷۱)
میانگین روزانه °C (°F) ۱٫۸
(۳۵) ۴٫۱
(۳۹) ۸٫۷
(۴۸) ۱۴٫۵
(۵۸) ۱۹٫۲
(۶۷) ۲۴٫۶
(۷۶) ۲۷٫۱
(۸۱) ۲۶٫۸
(۸۰) ۲۲٫۹
(۷۳) ۱۷٫۱
(۶۳) ۹٫۹
(۵۰) ۴٫۶
(۴۰) ۱۵٫۱
(۵۹)
میانگین کمترین °C (°F) −۲٫۵
(۲۸) −۰٫۷
(۳۱) ۳٫۲
(۳۸) ۸٫۴
(۴۷) ۱۲٫۲
(۵۴) ۱۶٫۵
(۶۲) ۱۹٫۰
(۶۶) ۱۹٫۱
(۶۶) ۱۵٫۳
(۶۰) ۱۰٫۸
(۵۱) ۴٫۸
(۴۱) ۰٫۳
(۳۳) ۸٫۹
(۴۸)
سابقهٔ کمترین °C (°F) −۱۷٫۰
(۱) −۱۵٫۶
(۴) −۱۰٫۵
(۱۳) −۳٫۵
(۲۶) −۰٫۴
(۳۱) ۷٫۲
(۴۵) ۱۰٫۶
(۵۱) ۱۲٫۰
(۵۴) ۷٫۰
(۴۵) −۰٫۵
(۳۱) −۶٫۰
(۲۱) −۱۴٫۶
(۶) −۱۷٫۰
(۱)
بارندگی میلی‌متر (اینچ) ۳۰٫۸
(۱٫۲۱) ۳۲٫۱
(۱٫۲۶) ۴۵٫۴
(۱٫۷۹) ۳۹٫۱
(۱٫۵۴) ۱۹٫۵
(۰٫۷۷) ۲٫۷
(۰٫۱۱) ۳٫۰
(۰٫۱۲) ۱٫۲
(۰٫۰۵) ۱٫۶
(۰٫۰۶) ۱۵٫۱
(۰٫۵۹) ۲۷٫۷
(۱٫۰۹) ۳۳٫۵
(۱٫۳۲) ۲۵۱٫۷
(۹٫۹۱)
میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm) ۶٫۳ ۵٫۷ ۶٫۷ ۵٫۸ ۳٫۷ ۱٫۰ ۰٫۷ ۰٫۳ ۰٫۳ ۳٫۲ ۴٫۸ ۵٫۸ ۴۴٫۳
میانگین روزهای برفی ۵٫۴ ۳٫۷ ۱٫۹ ۰٫۱ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۵ ۲٫۷ ۱۴٫۳
درصد رطوبت ۶۷ ۶۰ ۵۳ ۴۸ ۴۳ ۳۴ ۳۵ ۳۴ ۳۶ ۴۴ ۵۶ ۶۶ ۴۸
میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب ۱۶۶٫۳ ۱۶۹٫۷ ۱۹۷٫۴ ۲۱۸٫۱ ۲۸۰٫۷ ۳۳۵٫۲ ۳۴۱٫۵ ۳۴۰٫۱ ۳۰۴٫۲ ۲۵۰٫۱ ۱۸۷٫۲ ۱۵۶٫۸ ۲٬۹۴۷٫۳
منبع: Iran Meteorological Organization (records),[۲۲] (temperatures),[۲۳] (precipitation),[۲۴] (humidity),[۲۵] (days with precipitation and snow),[۲۶] (sunshine)[۲۷]
مردم‌شناسی
نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرهٔ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعهٔ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در کرج به قرار زیر بود:[۲۸]
اقوام کلانشهر کرج
قومیت درصد
فارس
۵۳%
آذری
۳۰%
کرد
۷٫۲%
مازندرانی و گیلک
۵%
لر
۴٫۱%
عرب
۰٫۹%
سایر
۰٫۳%
زبان
مردم کرج به زبان فارسی و گویش کرجی[۲۹] گویش می‌کنند.
- ۰ ۰
- ۰ نظر